‘Pasan ko ang Rattan’, dokumentaryo ni Kara David (Full Episode) | I-Witness

Summary

The video script tells the inspiring story of Mang Cerilo, a master weaver from Atimonan, Quezon, who creates beautiful rattan works, yet remains unseen by the public for two decades due to a nervous breakdown. His wife, Leticia, and their family endure hardship, gathering rattan from the forest to support their livelihood. The narrative follows their daily struggles, the process of weaving, and the emotional journey as they seek to overcome challenges and provide for their family. The story highlights the strength of the human spirit and the importance of community support in the face of adversity.

Takeaways

• 😀 The story revolves around a craftsman in Atimonan, Quezon, known for creating beautiful rattan works, yet remains unseen by many for two decades.
• 🏡 The craftsman, Mang Cerilo, lives in Barangay Santa Catalina and has been making rattan products in his home.
• 👴 Mang Cerilo suffers from a nervous breakdown, leading to a reclusive life, avoiding contact with people for 20 years.
• 👥 His wife, Nanay Leticia, and their children have been the sole supporters of the family, gathering materials and creating rattan products.
• 🌳 The family collects rattan from the forest, a task that is physically demanding and fraught with the risk of thorns and injuries.
• 💼 The economic aspect of the story highlights the low income from the sale of rattan products, with the family earning a modest amount from their labor-intensive work.
• 👩‍🎓 The documentary introduces Aling Alicia, a woman with a disability who, despite her challenges, has learned to climb mountains and gather rattan, showcasing resilience.
• 🏞️ The process of making rattan products is detailed, from gathering the materials to the meticulous crafting of baskets and other items.
• 🚸 The story touches on the importance of family support and the psychological impact of trauma, as Mang Cerilo is diagnosed with PTSD.
• 🙏 The narrative concludes with a message of hope and the power of perseverance, as the family continues to work hard despite the challenges they face.

Q & A

What is the main occupation of Mang Cerilo in Atimonan, Quezon?

Mang Cerilo is known for creating beautiful woven products from rattan in Atimonan, Quezon.

Why has Mang Cerilo been hiding for two decades?

Mang Cerilo has been hiding due to a nervous breakdown, which was triggered by an incident where armed men came to their house, and he has been unable to face people since then.

What is the role of Nanay Leticia in supporting Mang Cerilo?

Nanay Leticia supports Mang Cerilo by gathering rattan from the forest, which he uses to weave his products, and she also takes care of their children.

What challenges do Nanay Leticia and Aling Alicia face while collecting rattan?

Nanay Leticia and Aling Alicia face challenges such as the thorns on the rattan, which can cause injuries, and the physical strain of carrying the heavy rattan down from the mountains.

How does the process of making rattan products contribute to the well-being of Mang Cerilo?

The process of making rattan products helps Mang Cerilo by providing a focus and a sense of purpose, which distracts him from his past trauma and helps him cope with his PTSD.

What is the economic impact of the rattan products on the family of Mang Cerilo?

The income from selling the rattan products is crucial for the family's livelihood, providing them with a means to sustain their daily needs.

What is the significance of the rattan weaving tradition in the community of Atimonan?

The rattan weaving tradition in Atimonan is significant as it provides a source of income and is a part of the local culture and craftsmanship.

How has the demand for rattan products changed over time in Atimonan?

Initially, there was high demand for rattan products, but with the rise of synthetic materials, the demand has decreased, making quality and craftsmanship even more important.

What is the diagnosis given to Mang Cerilo by Dr. Ral Reforal?

Dr. Ral Reforal diagnosed Mang Cerilo with PTSD (post-traumatic stress disorder), which has been exacerbated by the lack of medical attention after his initial trauma.

What is the message that Nanay Leticia hopes to convey through the rattan products?

Nanay Leticia hopes that the rattan products will not only provide for their family but also serve as a path to her husband's recovery and a better future for them.

Outlines

00:00

🏡 The Hidden Artisan of Atimonan

The video introduces an elderly man from Atimonan, Quezon, known for his exceptional rattan crafts that attract many tourists. Despite his popularity, the man has remained unseen for two decades. The video visits his home in Barangay Santa Catalina, where his wife, Nanay Leticia, explains his reclusive nature due to a nervous breakdown. He avoids people and has been hiding for 20 years. The couple's two children were taken away due to their father's condition, and the family's wealth was lost. The video ends with a glimpse of the man's daily life, hinting at his past trauma and the family's struggle to cope.

05:02

🌿 The Rattan Harvesters of Atimonan

The video shifts focus to Nanay Leticia and her family's struggle for survival, including the forced participation in the harvesting of rattan in the forest. Leticia, along with another woman, Aling Alicia, who also faced hardship after her husband's death, are shown collecting rattan three times a week for Mang Cilo's craft needs. The video details the challenges of collecting rattan, which is protected by the DNR and can only be gathered in designated areas. It also highlights the physical toll on the women, who despite their difficulties, continue to work to support their families.

10:05

💧 The Strenuous Journey of Rattan Collection

This paragraph delves into the arduous process of collecting and preparing rattan. It describes the painstaking work of removing thorns from the rattan and the physical demands of carrying the heavy bundles down the mountain. The video captures the women's determination and resilience as they navigate the challenging terrain and work together to lighten the load. The summary also touches on the economic aspect, revealing the low prices the women receive for their rattan, which contrasts with the high value of the final products.

15:06

🏞️ The Descent with the Harvest

The video follows the women as they carry their rattan harvest down the mountain, a task made more difficult by the rough and steep path. It shows the physical strain on their bodies, especially Aling Alicia's back, and their reliance on each other for support. The summary emphasizes the women's strength and the importance of their work for their families' livelihood. It also reflects on the emotional burden they carry, as they are the pillars of their homes, providing for their children and husbands.

20:09

🛍️ The Market and the Artisan's Legacy

The video concludes with the women selling their harvested rattan at the market, where they receive a meager sum for their hard work. It contrasts the low earnings with the high value of the artisanal products made from the rattan. The story of Lucy, one of the first to create rattan products in Atimonan, is also shared, highlighting the decline in demand due to the rise of synthetic materials. The video ends on a hopeful note, with the women's earnings being just enough to sustain their families, and a glimpse of the artisan, Mang Cilo, who, despite his reclusiveness, continues to create beautiful baskets, symbolizing the enduring spirit of craftsmanship.

25:09

🏥 Seeking Help for the Artisan's Trauma

In the final paragraph, the video addresses the need for professional help for Mang Cilo, who is diagnosed with PTSD due to his past trauma. The consultation with a psychiatrist in Manila is discussed, emphasizing the importance of family support and the patient's readiness to engage in activities. The video ends with a call for hope and understanding, as the family and community rally around Mang Cilo, seeking his recovery and a better future. The summary encapsulates the video's message of perseverance, love, and the importance of community in overcoming adversity.

Keywords

💡Rattan

Rattan is a climbing palm found in tropical regions, known for its flexibility and strength, making it ideal for crafting furniture and baskets. In the video, rattan is central to the livelihood of the characters, who harvest it from the forest to create products. It symbolizes their connection to nature and the traditional craft that sustains their community.

💡Atimonan

Atimonan is a municipality in the province of Quezon, Philippines. The video highlights the local industry of rattan crafting in Atimonan, showcasing the region's artisanal skills and the economic importance of rattan to the area. It is depicted as a place where traditional craftsmanship is still valued and practiced.

💡Tourist Attraction

The video mentions that the rattan crafts from Atimonan are popular among tourists, indicating the crafts' aesthetic appeal and cultural significance. This suggests that the local industry not only supports the community economically but also contributes to the region's cultural heritage and tourism.

💡Nervous Breakdown

A nervous breakdown refers to a severe mental, emotional, or physical collapse resulting from extreme stress. In the script, a character experiences a nervous breakdown, which leads to their reclusive behavior. This concept is integral to the narrative, illustrating the personal struggles and the impact of trauma on the individual and their family.

💡PTSD (Post-traumatic Stress Disorder)

PTSD is a mental health condition triggered by a terrifying event, leading to symptoms like flashbacks, nightmares, and severe anxiety. The video discusses a character's PTSD, which is a critical element in understanding their behavior and the family's efforts to cope and seek help. It underscores the video's theme of resilience and the importance of mental health support.

💡Harvesting

Harvesting in the context of the video refers to the process of collecting rattan from the forest. It is a labor-intensive and physically demanding task that the characters must undertake to produce their crafts. This process is central to the video's portrayal of the hard work and dedication required to sustain their livelihood.

💡Craftsmanship

Craftsmanship is the skill and expertise involved in making things by hand. The video emphasizes the craftsmanship of the rattan weavers, highlighting the precision and care that goes into each product. It reflects the pride in their work and the value of preserving traditional artisanal skills.

💡Family

Family is a recurring theme in the video, showcasing the support and reliance on one another in times of hardship. The family's unity is depicted as crucial for overcoming challenges, such as the husband's trauma and the wife's efforts to maintain their livelihood. It illustrates the strength derived from familial bonds.

💡Trauma

Trauma is a deeply distressing or disturbing experience that has lasting effects on a person's mental health. The video's narrative revolves around a character's struggle with trauma, affecting their ability to interact with others and leading to their isolation. It is a key element in understanding the character's journey towards recovery and the family's response.

💡Support System

A support system refers to the network of people, like family and friends, who provide emotional and practical assistance during difficult times. The video underscores the importance of a support system in helping the main characters cope with their challenges, particularly the wife's efforts to care for her husband with PTSD.

💡Resilience

Resilience is the ability to recover quickly from difficulties and is a central theme in the video. The characters demonstrate resilience in the face of adversity, such as the wife's determination to support her family despite her husband's condition. It highlights the human capacity to endure and overcome hardships.

Highlights

An elderly man in Atimonan, Quezon creates remarkable rattan works that attract many tourists.

For two decades, no one has seen the craftsman's face.

The man, Mang Cerilo, lives in Barangay Santa Catalina and has been making rattan products.

Mang Cerilo suffers from a nervous breakdown and avoids contact with people.

His wife, Nanay Leticia, describes his condition and how he hides from others.

Mang Cerilo has been hiding for 20 years, and his family is the only one he interacts with.

The family was once threatened by armed men, leading to Mang Cerilo's reclusive behavior.

Nanay Leticia and her children were forced to work in the forest to support the family.

Aling Alicia, another woman with a similar fate to Nanay Leticia, was forced to work in the forest after her husband's death.

Aling Alicia learned to climb mountains and gather rattan despite her disability.

The process of gathering rattan is difficult and dangerous due to the thorns.

The women must be skilled in removing the thorns from the rattan for it to be used in weaving.

The rattan is a type of vine found in Asian forests, used for making baskets and furniture.

Despite the hardships, Aling Alicia continues to work to provide for her family.

The women carry the gathered rattan down the mountain, a physically demanding task.

Nanay Leticia and Aling Alicia's daily struggle is not just for survival but also for hope and the future.

The rattan products are sold at a low price, reflecting the hard work and value of their labor.

The demand for rattan products has decreased due to the rise of synthetic materials.

Mang Cerilo is recognized for his high-quality rattan works, which are still in demand.

The documentary highlights the strength and resilience of Nanay Leticia and Aling Alicia.

The women's work with rattan is not just about making a living but also about hope and dreams.

The documentary ends with a call for hope and a better future for the craftsmen and their families.

Transcripts

sa bayan ng Atimonan sa Quezon May isang

matandang lalaki na lumilikha ng mga

pambihirang obra mula sa

ratan Marami ng turista ang tumangkilik

sa kanyang mga gawa pero sa loob ng

dalawang Dekada wala pang

nakakakita sa kanyang

mukha

[Musika]

pirmeng nakasara ang bahay na ito sa

Barangay Santa Catalina dito nakatira si

Mang cerilo orti na gumagawa ng mga

produktong ratan sa

Atimonan gandang araw

[Musika]

po Kumusta po nay Ako po si

k Opo Kayo po si Nanay leti Ma'am pasok

po kayo Maam ay Pwede pong pumasok Opo

pasok po sige

po thank you po ang asawa niyo po si

cilo Ortiz Opo maam Nasan po si kuya

cilo Ayung nga pong tawag ni maren Lucy

ay nag-akyat na po ma'am sa itaas kasi

po siya ay Ma'am ay may nervous

Breakdown po siya Hindi po sa kagaya

natin na nakak mo nakakasalamuha sa tao

nakakulong po siya sa taas ag po may

ibang tao Ma'am siya po ay naaakyat sa

itaas Yan po ah sa isang madilim na

sulok sa kisame nakatago ang anino ng

isang lalaki Bakit po pumanik sa taas ay

hindi po hindi pa po niya kayang sumalat

po sa mga ibang tao kami lang pong

pamilya ang kaya niyang kua na siya po

yung nagkapit Nasan si lolo taas n sa

taas Pero sila nakaka nakakausap nila si

lolo Opo Dito po kanina nakaupo naglala

Ah so pag kayo pumapayag siya o Okay

naman po pero pag may ibang tao Opo

hindi na siya Hindi na po

lalabas 20 taon na raw nagtatago sa tao

si Mang serilo nagsimula ang lahat ng

pasukin sila ng mga armadong lalaki

Ilan po lahat tatlo lang po yung nakita

ko na sabi po ay sila daw po ay

makikisingit makikiinom tapos yun pala

marami pangin sa likuran ng bahay namin

tas Anong ginawa sa asawa ninyo pinili

po ang kamay ginapos bagos ako po

ginapos

[Musika]

din hindi nila alam kung bakit sila

nilooban posibleng Napagkamalan pero

nadamay pati ang kanilang dalawang anak

Sabi ko dinala na ata yung dalawa nating

anak Sabi ko po doun sa asawa ko sabi ko

hindi ko tatay kakayanin ag ang anak

natin nawala Sabi kong ganyan yan lang

ang ating yaman ang anak natin saka po

yung asawa ko nakita ko po siya naganyan

na sa napapaano ka na titigas daw po

yung ganin niya saka ginaga po yung

dibdib kaya doon po yung

nagsisimula kalaunan na rescue ng mga

sundalo ang dalawang anak ni nanay

Leticia pero ang kanyang asawang si cilo

hindi nakaligtas sa sa bangungot ng

nakaraan gayun na po siya lagi na po

siyang tulala mm sabi po niya ay

magtatago daw po kami sa gubat may dala

po kaming trapal nagtatago po kami doon

po kami natulog Ayaw po niya ng makita

ang mga tao so palagi siyang nanginginig

basta nakakakita ng mga tao Opo Ma'am Oo

y po ay nagsasarado na ng aming nasilip

po siya nakaganyan siya Ma'am Oo pag

hindi po niya kaya ay natakbo puro sa

sulok Tapos nangingilag po m

maya-maya bigla akong nakarinig ng ungol

mula sa kisam ng bahay Oh my go

ninenerbyos na po po ni kakayanin baka h

kayanin Sir anong gagawin natin ay ano

po siya magsasarado na po kami

magsasarado na kayo Tay pasensya na

po dali-daling nagsara ng pinto at

bintana ang buong

mag-anak

umakyat sa kisame si nanay Leticia para

pakalmahin ang natatakot niyang

asawa Pasensya na po nay hindi namin

akalain na ganon ang ano kalagay talaga

si ma Ayaw niyo po bang magpapunta ng

doktor Dian para po matingnan siya nga

po alam maam k Ano pong

gagawin dito lang po muna kami dito lang

po kami na lang po Tay h na po namin

kayo gagambalain

kinabukasan maagang naghanda papuntang

gubat si nanay Leticia at ang kanyang

mga

apo mula ng magkat si Mang cilo na

pilitang tumayong Padre de pamilya si

nanay

[Musika]

Leticia Sabi ko ay ngao na kaya ko kaya

mo din dapat yan ikaw ang father the

pilya Sabi ko alam muka ako mahirap ang

ang asawa hindi naghahanap buhay hindi

ko kaya sabi kong ganyan Ay sabi po niya

Hindi ko naman ito ginusto po diyan po

muha dahil kailangang kumita na pilitang

maghanap buhay sa gubat si nanay Leticia

tatlong beses sa isang linggo umaakyat

siya ng bundok para maghanap ng ratan na

gagamitin ni Mang cilo sa paghahabi niya

ng mga produkto

pinoprotektahan ng DNR ang ratan may mga

nakatakdang lugar lamang sa Atimonan

kung saan pinapayagan silang kumuha

nito kasama ni nanay Leticia noong

umagang iyon ang isa pang babae na halos

pareho niya ng

kapalaran tulad ni nanay Leticia

napilitan ding magtrabaho sa kagubatan

si Aling

matapos ma baldado ang kanyang

asawa hanggang sa dumating po na siya ay

na-stroke dalawang taon po siya na

talagang hindi siya

makakilos si po Akin pong pinaliliguan

Sinusubuan

[Musika]

talagang hindi siya kayang kumilos Ako

po ang

halum

dahil dito napilitang magtrabaho si

Aling

Alicia natuto siyang maghabi ng

ratan natuto siyang umakyat ng bundok at

sumuong sa

kagubatan Naalala ko lang po ang hirap

ng banas ko po kasalukuyan talaga p

mister ko hindi nakakakilos na halos

talaga p ako parang mabaliw noon na

halos talaga Hindi ko po kaya pero Nain

po ang aking mga kaibigan umaalalay eh

at ang sabi sa akin Kaya mo yan basta

malakas lang loob mo Tibayan mo makukuha

mo yung gusto

mo ipinanganak na kulang ng daliri si

Aling

Alicia Sabi po ng aking Nanay ipinaglihi

daw po ako sa tapalang yung tapong

malaking kabebe pero kahit po may

kapansanan kayo Hindi po naging hadlang

po ito Hindi po ma'am parang normal po

sa akin ang paggawa para din pong buo

ang

aking parang hindi po

kulang dahil kulang ng daliri nakakapit

sana sa mga halaman at baging doble ang

hirap ni Aling Alicia sa pagkuha ng

ratan 1 2

3 1 2

3 1 2 3 na Malapit na napayuko na 1 2 3

grabe

mura na yan mura na po

[Musika]

ma nang makaipon na ng til at bamban

pumasok sa kaloob-looban ng Gubat ang

dalawang

[Musika]

babae

maya-maya tumambad sa amin ang pulutong

ng matitinik na

ratan so ito yung

ratan ito yung Ay Diyos ko yung

Tinatawag nilang uway o ratan nakikita

ninyo talagang nakabalot siya ng tinik

ang tanong papaano yan

kukunin ang ratan ay isang uri ng baging

na matatagpuan sa mga kagubatan ng

Asya matibay at madaling ihulma ang

ratan kaya madalas itong gamitin para sa

mga basket bag at

upuan pero dahil sa mga tinik nito

pahirapan ang pagkuha

rin dahil hirap sa paghawak ilang beses

natusok ng mga tinik si Aling

al

sa kabila ng kanyang kapansanan tuloy sa

pagtatrabaho si Aling

Alicia mapagod man matinik handa siyang

tiisin alang-alang sa

pamilya kaya

poti nga salamat sa may isa pa po

akong

habang nangunguha ng ratan si Aling

Alicia abala naman sa paghila ng baging

si nanay Leticia at ang kanyang apo na

si

step Ano po ba yung pinakamahirap na

bahagi ng pagkuha ng ratan Yun pong

matinik sobra pong tinik ag hindi ka po

talaga marunong at sanay ito pong kamay

mo ay talaga pong todong

p palibhasay nagtatrabaho sa ibang lugar

ang kanilang mga anak iniwan kay nanay

Leticia ang pag-aalaga sa mga

apo so kailangan kumuha sila ng iba't

ibang sizes ng ratan hindi lang yung mga

makakapal na ganito Kalalaki kailangan

yung mga ganito ring maliliit kasi ito

yung magiging parang handle daw doon sa

basket ang problema itong mga maliliit

siya rin yung may pinakamaraming tinik

ganyan so medyo challenging para kunin

itong mga ganitong uri ng

ratan kasi hanap tayo ng dahon Ah so

hawakan niyo ganyan

Hindi so Dati rin po nasusugatan talaga

kayo Ito po ay nung bago pa e talaga

kong itong mga ganito ko po ay ang

daming tinik daming tinik daming sugat

Oo tinik po yung aking dulo ng daliri Oo

pero ngayon Sanay na kayo Opo ang

ginagawa ko po e nakuha ako ng balat ng

mga dahon

[Musika]

[Musika]

Opo

tatanga Makalipas ang isang oras

marami-rami na rin ang mga nakuhang

ratan ng dalawang

matanda

isa-isa nilang kinayas at tinanggalan ng

tinik ang mga nakuha nilang baging kung

mapapansin ninyo yung mga basket na

ginagawa dito sa quezon iba-iba sila ng

kulay merong light color minsan Stripe

Stripe pa siya Yun po ay natural na

kulay nung mga mga fiber nung mga

ginagamit nila na

materyales hindi ko akalaing ganito pala

K metikuloso ang paggawa sa mga

produktong ratan

bawat isa kailangang maingat na balatan

para lumabas ang natural na

[Musika]

kulay mag 12 na ng matapos kami sa

pagtatanggal ng tinik pagkinis at

pagbabalat sa mga

ratan pero kalahati pa lang ito ng

kalbaryo Dahil bawat isa nito kailangang

pasal Pababa ng bundok kayanin kaya ito

ng dalawang lola

[Musika]

bungkos bungkos na itinali nina nanay

Leticia ang mga nakuha nilang ratan til

at

bamban

ayw pong ako'y kalakasan ko pa po n

kwentahan po ako nakakapagdala po ako ng

24 ay ngayon po padad na Maam Ako na

lang po ay hanggang

18 mahirapan Masakit po dito

namamaga Nalagyan ko po ng sapin para

hindi po

[Musika]

mamaba dalawa hanggang tatlong oras

itong papasanin nina nanay

Leticia kaya naghanap sila ng shortcut

na

daanan

ang

problema madulas ang mga bato sa tabi ng

[Musika]

sapa may malalim diyan

nayos

[Musika]

Lord

nang malagpasan namin ng sapa matarik at

maputik na daan naman ang sumalubong sa

amin Sige po Hawak ko

po teka teka Ma'am unahin niyo muna to

kasi aakyat ko to sa

inyo Sige po madas ang tsinelas niyo e

Hindi ko alam kung paano nila kinakaya

ang ganitong bigat ng

trabaho Pahinga ka muna mahirap na ngang

umakyat ng

bundok may pasan ka pang ratan sa iyong

balikat Ma'am napakong pong primero

Ma'am hindi ko po

kaya hindi paan lang akoy bund

maguling Ma'am Ay sabi ko hirap pala ng

sitwasyon ng asawa hindi kasama sa hanap

buhay dahil pamilya po ang nakataya

Ma'am ay Sabi ko kung ako'y

hihina kami po'y parehas ng lugmok na

mag-asawa Makalipas ang ilang oras

halatang pagod na si Aling

Alicia masakit na ang kanyang balikat

kaya relyebo ako sa pagbubuhat palit

tayo muna muna Dian Sige

palit palit muna tayo para

hindi hirap din ah sa simula parang

Magaan lang ang

[Musika]

ratan pero habang tumatagal bumibigat ng

bumibigat ang

pagpasan idagdag pa na napakadulas at

napakatarik ng

[Musika]

daan Sige na po ma'am Iwanan mo na po

ako na

po sige po madulas po talaga dito mababa

nadas ang

kinas kumpara sa aming lahat

pinakamabigat ang bitbit ni nanay

Leticia pero ni minsan ko siya nakitaan

ng

panghihina pilit niyang pinasan ang

bigat ng

ratan Sabi ko Lord Ito po ba ang inibig

mo po sa aking kwan sa buhay kung ano

man po sana po ako ay tama na po ang

ibibigay mong pagsubok hindi ko na po

din halos kaya medyo para pong ang luha

ko'y papatak patak na nga m Sabi ko po

kung maaari po sana ay ako'y tulungan mo

sa bagay na sa mga hanap buhay na aking

makakaya Sabi ko po kinakausap ko po ang

Diyos tas ko na

lang sa isang banda naisip ko higit sa

ratan sa kanilang

balikat mas malaking pasanin ang

responsibilidad na nakaatang sa

kanila bilang ilaw at haligi ng

tahanan silang pasanin ng lahat para sa

asawa mga apo at mga

[Musika]

anak tanghaling tapat na ng marating

namin ang

bayan hindi ko alam kung magkano ang

kikitain nina nanay Leticia at Aling

Alicia saratan na kalahating araw nilang

pinaghirapan Sana nga sulit ang kanilang

pagod sa

[Musika]

pagpapasan sa bahay na ito namin ibinaba

ang mga nakuha naming

ratan unang isinalang sa bintaha ng mga

ratan ni Aling

ala magong bili

diyan ang isang piraso ang ganito kahaba

ay mura lang pala ano tapos ang ganon

otso otso 45 45 ang hirap pa sa nin

niyan 45 lang pala no ganun Maam kahirap

talaga Nagulat ako sa presyo ng ratan

phiso lang pala ang kada isang dipa nito

at ng presyuhan ng iba pang materyales

na nakuha magong beta sa ano sa bamban

kwatro lang po siya katro lang so 40

mura pala kapag raw materials lang ang

binigay Mas maganda

kapag naari na

40 pagkatapos ng kalahating araw sa

gubat ph5 lang ang maiuuwi ni Aling

Alicia Magkano kinita lahatlahat Nay 8

pa 45 tapos 4 4 a 8 8

85 pwede na kailangan po mayisa wala

it

wala L taon na sa negosyong ito si

Lucy Isa siya sa mga naunang gumawa ng

ratan products sa Atimonan Quezon an ni

Lucy noon daw in demand ang ratan kaya

mataas ang presyo nito pero simula ng

mauso ang synthetic o plastic na ratan

unti-unting bumaba ang demand sa

kanilang mga

produkto kaya importanteng dekalidad at

pulido ang pagkakagawa sa

ratan tulad ng mga obra ni Mang serilo

siya ay sapul kong kilala dito sa amin

alam ko yung buhay niya tapos ah

inoperan ko siya pero itong si Tatay

cilo hindi niyo naman nakakausap E

nakikita niya ako nagsasalita ako

nakikinig nakikita niya yung pagsasalita

ko ang kausap ko yung asawa niya sa

tulog ni Lucy regular ng may umoorder

ngayon ng mga obra ni

mangilo so hindi mo alam ang ang mukha

niya alam ko yung mukha niya nung dalaga

pa ako nung nakakalabas pa siya before

na siya a ma-trauma

pero nakakagawa siya ng magagandang

basket Oo sabi ko nga eh ano talaga siya

maido kasi

[Musika]

napfi

nung araw na iyon ph6 lang Ang kinita ni

nanay Leticia sa mga nakuha niyang ratan

ibebenta mo yung lahat ibenta mo

lahat pero nang ilabas niya ang mga

basket at bag na ginawa ng kanyang

asawa Kayo po Maam Magkano po yung

kinita ninyo malakilaki

r50 ratan Php50

600

610

610 sapat na raw ito para sa isang

linggong gastusin

para sa atin maliit na halaga lamang ang

85 na kinita ni Aling Al o ang

610 na kinita ni nanay leti sa

ratan pero para sa dalawang babaeng ito

Hindi naman pera ang

pinakamahalaga higit sa kabuhayan buhay

at pag-asa ang biyaya ng

ratan

yan

kete lumakas ang loob ni Aling Alicia na

may malilikha siya sa kabila ng

kapansanan Ikaw nga po Ma sabi nga po

yun daw pong mahirap ang Sinusubukan

para talagang matutunan mo yung hindi mo

kayang

gawain habang si tatay cilo simula raw

ng matutong maghabi ng ratan ngayon

sumusubok ng dumungaw sa labas tuwing

gabi pag wala po siyang nilala libangan

nakikita ko po sinisilip po namin ay

minsan po ma'am ay nakasilip po sa

bintanang tulalang tulala pong

nakaganyan mm iniisip po niya pero pag

Gumagawa siya ng basket a nakatutok po

doun ang kanyang isip nakakalimutan niya

yung nakaraan Opo Ma'am Opo

Ma'am Kaya pala ganun na lang ang

pagpupursigi ni nanay Leticia sa

pagpapasa ng ratan umaasa siyang Ito ang

magiging daan sa tuluyang paggaling ng

kanyang

pinakamamahal Sana nga may pag asa pang

sumilip para kay Tatay

[Musika]

cilo sinubukan naming hanapan ng Doktor

si Mang

cilo pero wala raw naka-assign na

psychiatrist sa Atimonan nanay

kakausapin po muna natin yung doktor na

nasa Maynila po ano para lang po

mabigyan tayo ng background so ito po si

doktora Ral Si Dr J po Hi good morning

po Good morning po ma'am Kara Good

morning Ma'am matyagang kinausap ng

psychiatrist na si Dr ref rial si nanay

litia tungkol sa kanyang asawang si cilo

nakikita ko po napatak ang luha niya

nakatingin po doun sa malayo tuwing

kaelan po p po siya walang

ginagawa Makalipas ang isang oras na

konsultasyon Hinala ni Doktora refareal

may ptsd o post traumatic stress

disorder si Mang

cilo at dahil hindi niya napatingn sa

doktor noong unang nangyari ang trauma

dalawang Dekada niyang pinasan ang takot

sa

nakaraan ayon kay doktora nakatutulong

daw sa mga taong may mental health

condition ang paggawa ng maliliit na

bagay tulad ng ginagawa ni Mang serilo

na paghahabi ng ratan at least

na-predict

the

past mahalaga rin ang suporta ng pamilya

huwag din daw pipilitin ang pasyente na

gumawa ng mga bagay na hindi pa siya

handa ang Goal po doon nay is maramdaman

ni Tatay na hindi siya nag-iisa at yung

mga nararamdaman po niya ay totoo para

maramdaman po niya na valid ang kanyang

mga nararamdaman po Huwag natin po

siyang iwanan mag-isa naay May pag-asa

pa po ba yun ang gusto kong i-emphasize

kay nanay na Hwag mawalan

ng

[Musika]

pag-as madalas sabihin na ang mga babae

ang Ilaw ng

tahanan pero sa kaso ni nanay

Leticia hindi lang siya ilaw kundi

haligi rin ng kanilang tahanan ang Akin

pong k do sa asawa ko ay gusto ko po

siyang mapagamot para Yun pong kanyang

buhay na naito pa sa lupa ay kung ano po

ay magsama makasama ko po ng

mahaba-habang panahon eh para sa sarili

niyo po Ano p hinihiling ninyo sa Diyos

Ako po ay ang hiling ko po sa ama ay

bigyan pa niya ako ng mahabang buhay at

lakas para po sa aking

[Musika]

pamilya Hindi ito ang unang beses na

gumawa ako ng dokumentaryo ukol sa

ratan hindi ito ang unang beses na

nakasaksi ako nitong uri ng

kasipagan pero ang kwentong ito ay hindi

lang kwento ng sipag at

tiyaga kwento ito ng lakas at katatagan

ng

kababaihan kwento ito ng tunay na

kahulugan ng

pagmamahal tulad ng mga ratan na

kanilang hinahabi ganun din katibay ang

kanilang mga

pangarap

tulad ng mga ratan na kanilang pinapasan

Gan din ang tatag ng kanilang

kalooban nung araw din iyon nagpaalam

ako kay nanay Leticia at sa kanyang

pamilya dumungaw Sandali ang mga

bata muling nagsara ng mga bintana

pasakay na ako ng sasakyan ng biglang

humabol sa amin si nanay Leticia bitbit

ang isang basket na ratan regalo raw ito

sa akin ni mangilo thank you sana Sana

sa susunod Makikita ko na yung gumawa

nito a Opo

maam Ang

ganda Ang

ganda iy

Sana nga sa muli kong pagbabalik

masilayan ko na ang mukha ni

mangilo sana rin hindi na simbigat ang

pasa ni nanay leti sa kanyang mga

balikat Ako po si k David at ito po ang

eye

[Musika]

Witness

[Musika]

ngirap

materyal